Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne lub obsesyjno-kompulsywne wiąże się z lękiem, który wywołuje niepożądane, natrętne myśli i niepokojące wyobrażenia. Towarzyszą temu zachowania, które mają charakter przymusu. Celem tych zachowań jest neutralizacja obsesyjnych myśli. Zaburzenie to znane jest również pod nazwami: nerwica natręctw, zespół anankastyczny, nerwica anankastyczna.

 

Czym jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD)?

Chorzy z Zaburzeniem Obsesyjno-Kompulsyjnym (OCD) mają dwa rodzaje objawów (lub tylko jeden z nich): myśli obsesyjne, czyli natrętne myśli “przychodzące nie wiadomo skąd” oraz rytuały (czyli pewne czynności lub myśli mające na celu neutralizację myśli obsesyjnych). Rytuały – inaczej kompulsje – to wszelkiego rodzaju czynności, którym oddaje się osoba chora, takie jak: bardzo częste mycie rąk bądź całego ciała, wyrywanie sobie włosów, ciągłe upewnianie się, czy został zakręcony gaz, zamknięte drzwi, wyłączony telewizor. To często nic innego jak wykonywanie normalnych życiowych czynności ze znacznie zwiększoną (powyżej jednej godziny dziennie) intensywnością i częstością. Natręctwa myślowe obejmują przymus powracania do jakiejś czynności myślowej, która nierzadko powoduje lęk, np. myśli o swojej śmierci, końcu świata, chorobie bliskich, o nieświadomym spowodowaniu wypadku, bluźnierstwie, świętokradztwie, wyrządzeniu krzywdy sobie bądź swoim bliskim. Ponadto obejmują skupianie się na nieistotnych, z obiektywnego punktu widzenia, wyobrażeniach i powracaniu do nich, konieczność przeprowadzenia myśli „od początku do końca”, liczenie np. kątów, mebli, ludzi w pokojach.

 

Psycholog online, psychoterapia przez internet

 

Ważnym aspektem zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego odróżniającego go od psychozy (schizofrenii) jest to, że chory zdaje sobie sprawę z tego, iż jego zachowania są dziwne i utrudniające mu życie, a jego myśli, mimo tego, że straszne, dziwne i niechciane, są jego własnymi myślami.

 

Myśli i czynności w przebiegu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego, na ogół nie wykraczają poza ramy myśli i czynności, które na co dzień wykonuje każdy z nas. Problematyczne stają się one, gdy zaczynają przekraczać w swoim wymiarze czasowym jedną godzinę dziennie. Zdarza się, iż w niektórych przypadkach nie jesteśmy w stanie wyjść z domu do pracy lub opuścić samochodu, dojechawszy do celu – tak zajmują nas rytuały mające na celu zneutralizowanie natrętnej myśli.

 

Bardzo często treść myśli obsesyjnych jest bardzo osobista, krępująca, mogąca dotyczyć np. sfer seksualności lub wiary. Ważne jest, aby zaufać terapeucie i opowiedzieć mu o wszystkich myślach obsesyjnych i rytuałach, nie pomijając żadnego z nich. Pominięta myśl lub ‘zapomniany’ rytuał, potrafi ‘odbić z korzenia’, jak perz w pośpiesznie, niestarannie wypielonym ogrodzie.

 

zaburzenie obsesyjno-kompulsywne

 

Obsesje

Według Amerykańskiej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych DSM-V obsesje to uporczywe i nawracające natrętne myśli, wyobrażenia i impulsy, dla osoby, która ich doświadcza są niemożliwe do skontrolowania, niewłaściwe, utrudniające funkcjonowanie. Te myśli są tak inwazyjne, że osoba cierpiąca aktywnie stara się im oprzeć lub je stłumić. Może to robić za pomocą innych myśli lub kompulsji. Te myśli często są przeżywane jako bardzo wstydliwe, przez co osoba cierpiąca próbuje poradzić sobie z nimi samotnie. Obsesyjne myśli pojawiają się wbrew woli i mimo sprzeciwu. W świecie osoby cierpiącej na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne te myśli są niemożliwe do skontrolowania. W psychiatrii opisuje się różne rodzaje obsesji:

 

natrętna niepewność – najczęściej dotyczy codziennych czynności np. czy kurki z gazem na pewno są zakręcone, czy drzwi zostały zamknięte na klucz, czy okno nie zostało otwarte, czy moje przedmioty są ułożone we właściwy sposób. Każdy z nas przeżywa tego typu wątpliwości, jednak dla osoby z OCD (zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym) te myśli są nie do zniesienia i powodują przymus wielokrotnego sprawdzania.

 

natrętne bluźniercze, wulgarne, obsceniczne myśli, które najczęściej kontrastują z czyimś światopoglądem – to np. przeżywanie bluźnierczych wizji w trakcie modlitwy w kościele albo wulgarnych myśli w czasie spotkania z bliskimi. To co istotne, że te inwazyjne myśli nasilają się w sytuacjach kiedy są uznawane za najbardziej niepożądane.

 

natrętne impulsy – to silna pokusa aby w zrobić coś ryzykownego, łamiącego zasady i konwenanse np. znacznie wychylenie się przez okno, krzyk w trakcie mszy w kościele, rozebranie się w grupie ludzi, kopnięcie dziecka. Ważne, że nigdy nie dochodzi do ich realizacji, ale pacjent bardzo się boi, że nie uda mu się powstrzymać tych impulsów.

 

ruminacje – ciągłe, trudne do przerwania, bezużyteczne i bezproduktywne wielogodzinne namyślanie się nad jakimś tematem bez podejmowania wniosków lub działań.

 

lęk przed brudem, zabrudzeniem siebie lub innych, lęk przed nieczystością

 

● obsesyjna konieczność utrzymania przedmiotów w jakimś porządku np. w określonej symetrii, kolejności czy układzie.

 

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne infografika

 

Kompulsje

To inaczej czynności natrętne, mogą dotyczyć powtarzających się jawnych czynności, które stają się długimi rytuałami np. długie, dokładne mycie rąk w określonej sekwencji czy odmawianie modlitw w ustalonym porządku bez możliwości odstępstwa. Kompulsje z reguły są odpowiedzią na obsesje. Natrętne myśli są tak trudne do zniesienia, że osoba produkuje rytuały, które mają za zadanie zneutralizować, odczynić, odczarować obsesyjne wyobrażenia. Często się tak zdarza, że te czynności są obwarowane sztywnymi zasadami. Celem kompulsji jest zmniejszenie napięcia lub zapobiegnięcie przerażającym zdarzeniom. Te czynności są dla pacjenta wstydliwe, żenujące, bezsensowne, ale zarazem nieuniknione i na tym polega tragizm tego zaburzenia. Kompulsje mogą się objawiać w różny sposób:

 

natrętne sprawdzanie, np. kurków z gazem, kranu z wodą czy innych przedmiotów.

 

nawracające czyszczenie, np. rąk – to się wiąże ze stałą niepewnością, czy na pewno umyłem ręce w dobrej kolejności, czy na pewno są już czyste, czy zrobiłem to dobrze. Rytuały mycia są zróżnicowane, od stosunkowo łagodnych, polegających na myciu rąk przez 15-20 minut po każdej wizycie w toalecie aż po wielogodzinne szorowanie rąk środkami dezynfekującymi aż do krwi.

 

rytuały, których wykonanie ma zapobiec czemuś strasznemu np. muszę obiec trzy razy swój blok aby nic nie stało się mojemu synowi.

 

przymusowe zbieranie, gromadzenie przedmiotów.

 

Wykonywanie czynności kompulsyjnych z reguły przynosi ulgę i zadowolenie, pozwala też odzyskać poczucie kontroli, ale ta ulga jest niezwykle krótkotrwała. Dlatego te same rytuały są powtarzane niemal bez końca.

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne ocd

 

Jak wygląda zaburzenie obsesyjno-kompulsywne?

Osoba z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym ma świadomość, że obsesja to wytwór jej umysłu i nie została jej narzucona z zewnątrz (jak np. w przypadku psychozy). Niemniej, różne osoby wykazują różny stopień świadomości jak bardzo irracjonalne są ich myśli i działania. Możemy spotkać zarówno kobietę, dla której przymus sprzątania jest bolesnym i wstydliwym faktem, którego chciałaby się pozbyć, możemy też spotkać kobietę, która uważa siebie za świetną panią domu, ponieważ udaje jej się utrzymać nierealny porządek.

 

Każdy z nas kiedyś wracał upewnić się czy drzwi są zamknięte, wiele z nas ma też doświadczenie chodzenia w taki sposób aby nie nadepnąć linii łączących płyty chodnika. Jedne z najnowszych badań pokazują, że 25% osób przyznaje, że w którymś momencie życia doświadczyło obsesji lub kompulsji. Jednak w przypadku OCD takie myśli nieustannie kłębią się w głowie, generując olbrzymi stres i niezrozumienie a zachowania kompulsyjne utrudniają codzienne życie.

 

Według kryteriów diagnostycznych obsesje i kompulsje powinny trwać około godziny dziennie, aby uznać je za zaburzenie. Niemniej ta ilość bardzo różni się w indywidualnych przypadkach.

 

OCD to znacznie rozpowszechnione zaburzenie. Dotyczy około 2,5% populacji. Co istotne, ryzyko zachorowania wzrasta jeżeli ktoś z naszej rodziny cierpi na to zaburzenie, w takim wypadku ryzyko rozwoju zaburzenia to około 10%. Wśród osób z OCD odnotowuje się pewną nadreprezentację osób bezrobotnych i rozwiedzionych. Nie jest to zbyt zaskakujące, zważywszy na to jak bardzo zaburzenie utrudnia funkcjonowanie społeczne i zawodowe. Występowanie zaburzenia w zależności od płci nie różni się znacznie, choć niektóre badania pokazują, że choruje nieco więcej kobiet (1,4 do 1).

 

Zaburzenie rozpoczyna się zwykle w późnej adolescencji lub wczesnej dorosłości. Jednak zaburzenie obserwuje się też u dzieci, a symptomy są bardzo podobne do symptomów dorosłych. W przypadku dzieci zaburzenie częściej obserwuje się u chłopców i często przybiera ciężką postać. Warto zauważyć, że nasilenie symptomów waha się z biegiem czasu. Zaburzenie rozwija się stopniowo i ma charakter przewlekły.

 

Inne objawy obserwowane w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym:

 

Depresja bardzo często współwystępuje z OCD, szacuje się, że jest to 20-50% przypadków. Uznaje się, że depresja jest reakcją na utrudnienia życiowe, które buduje zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.

Depersonalizacja pojawia się kiedy lęk i napięcie stają się tak duże że okresowo dystansują od rzeczywistości. Pacjent ma poczucie nierealności, oderwania od codzienności. To uczucie jest bardzo niepokojące, osoba ma wrażenie, że jest na granicy szaleństwa.

 

Tiki to mimowolne, nawracające ruchy np. mruganie oczami, wzruszanie ramionami, chrząknięcia, syczenie. Oparcie się im nie jest możliwe dla pacjenta.

 

Dysmorfofobia, czyli ciągłe obawy przed nieestetycznym wyglądem czy nieprawidłową budową ciała. Powoduje to istotne cierpienie i upośledzenie funkcjonowania. W ciężkich przypadkach osoby z dysmorfofobią izolują się w domu. Warto pamiętać, że nie są to zwykłe obawy o własny wygląd, jakie każdy z nas czasem przeżywa. Dysmorfofobia to skrajne i całkowite zaabsorbowanie wyglądem. Należy dodać, że osoby postronne często nie dostrzegają defektów, które widzi u siebie cierpiący pacjent.

 

Fobia społeczna.

 

Zaburzenia paniczne.

 

Zaburzenia lękowe uogólnione.

 

PTSD.

 

Zaburzenia osobowości: zależne lub unikowe.

 

 

 

 

OCD przyczyny leczenie

 

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne u dzieci:

Im młodsze dziecko, tym bardziej różni się przebieg zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego w porównaniu do osoby dorosłej. U dzieci natrętne myśli dotyczą głównie obaw o życie swoje lub osób dorosłych, lękiem przed zakażeniem lub zachorowaniem na ciężką chorobę. Obsesje nasilają się w sytuacjach kryzysowych, wywołujących lęk, w okresach niestabilności i dużych zmian w rodzinie. Natrętne czynności to głównie rytuały, które mają uchronić dziecko przed zabrudzeniem (częste mycie się, unikanie dotykania przedmiotów, wielokrotne przebieranie), może to też być gromadzenie rzeczy, upewnianie się czy drzwi są zamknięte albo układanie przedmiotów w określonym szyku. Kompulsją może być też wielokrotne dopytywanie o tę samą kwestię, niestety często rodzice traktują to jako nierozgarnięcie lub złośliwość dziecka, a nie objaw choroby.

 

U dzieci OCD może się przejawiać wyłącznie jako kompulsje, bez natrętnych myśli – to bardzo rzadki przebieg w przypadku dorosłych. U około połowy chorujących dzieci obserwuje się zaburzenia współistniejące: ADHD, tiki, depresja, zaburzenia rozwojowe, zaburzenia wydalania. Wśród przyczyn powstania zaburzenia wymienia się: nieprawidłowości w budowie układu nerwowego, obciążenia okołoporodowe, czynniki genetyczne i środowiskowe. Przypuszcza się również, że zaburzenie może być wywołane przez infekcję paciorkowcami.

 

Dzieci często przeżywają wstyd przez swoje rytuały i starają się je zamaskować i ukryć, co opóźnia uzyskanie specjalistycznej pomocy. W przypadku zauważenia objawów warto szybko skontaktować się z psychiatrą. Warto zauważyć, że w wieku przedszkolnym rytuały są elementem normatywnego rozwoju i jeżeli nie powodują cierpienia psychicznego nie należy traktować ich jako kompulsji. Wizyta u psychiatry pomoże rozróżnić normę rozwojową od zaburzenia. W przypadku mniej nasilonych objawów często wystarcza leczenie psychoterapeutyczne, jednak gdy objawy znacząco utrudniają funkcjonowanie dziecka można też rozważyć farmakoterapię.

 

Przyczyny OCD:

Istnieją różne teorie opisujące etiologię OCD. Wyróżnia się psychologiczne i biologiczne czynniki sprawcze. Teorie te są raczej komplementarne niż wykluczające się.

 

1. Psychologiczne czynniki sprawcze zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

 

▶ Obsesje i kompulsje jako wyuczone zachowanie – zgodnie z tą teorią bodziec neutralny zostaje skojarzony z przerażającymi myślami i na drodze warunkowania klasycznego sam zaczyna wzbudzać lęk. Według tego modelu kontakt z obiektem lęku powinien być korzystny w leczeniu OCD, gdy osoba nie ma możliwości podjęcia rytualnych działań, a pacjent ma okazję zauważyć, że z biegiem czasu lęk mija w sposób naturalny.

 

▶ OCD a gotowość zbudowana na drodze ewolucji – nie ma wątpliwości, że obsesje na punkcie brudu czy zakażenia nie wzięły się znikąd, ale mają uzasadnienie w ewolucji.

 

Tłumienie natrętnych myśli – aby zobrazować tę teorię warto przytoczyć klasyczne badania, w których część grupy proszono, aby przez następne 5 minut myślały swobodnie o czym chcą, a drugą część proszono, aby myślały swobodnie o wszystkim byle nie o białych niedźwiedziach. Jak można się domyślać, nikt z pierwszej grupy nie pomyślał o białych niedźwiedziach a osoby z drugiej grupy pomyślały o nich wielokrotnie. Podobnie w przypadku OCD, osoba tak aktywnie stara się tłumić natrętne myśli, że w efekcie są one jeszcze częstsze.

 

Poczucie odpowiedzialności – uważa się, że osoby z OCD cierpią na nadmierne poczucie odpowiedzialności. W efekcie już samą myśl o skrzywdzeniu kogoś traktują pod kątem moralnym tak nagannie jak sam uczynek skrzywdzenia kogoś. Jeśli taki pacjent jest osobą wierzącą będzie się bardzo często spowiadał ze swoich trudnych do opanowania myśli i będzie się uważał za osobę niesamowicie grzeszną, choć żadna myśl nie zamieniła się w działanie.

 

Tendencje poznawcze – obserwuje się pewne tendencje w myśleniu, którym ulegają osoby z OCD. Są to np. skupianie uwagi na materiale związanym z obsesjami, trudności z blokowaniem negatywnych, nieistotnych informacji.

 

2. Biologiczne czynniki sprawcze zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

Istnieje dość sporo dowodów wskazujących na biologiczne przyczyny OCD. Dowody te pochodzą z badań genetycznych, badań nad budową i funkcjonowaniem mózgu. Jednak dokładna natura tych czynników czy powiązań nie jest jeszcze w pełni poznana.

 

Czynniki genetyczne – badania wskazują na umiarkowaną dziedziczność OCD. Co ciekawe, badania nad rodzinami pokazują, że wskaźnik występowania OCD w pierwszej linii krewnych jest 3 do 12 razy wyższy niż wskazują na to dane rozpowszechnienia zaburzenia wśród populacji. Istnieją dowody na to, że wczesne pojawienie się OCD jest w większym stopniu uwarunkowane genetycznie niż pojawienie się późniejsze.

Budowa mózgu – badania potwierdzają nadmierne pobudzenia w tych częściach mózgu, które odpowiadają za obsesyjne myśli. Zauważono też pewne nieprawidłowości w budowie mózgu, widoczne przede wszystkim w strukturach korowych i w pewnych strukturach podkorowych np. w jądrach podstawy.

 

Nieprawidłowości w zakresie neuroprzekaźników.

 

Czy mam zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?

Co zrobić jeśli zauważysz u siebie zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne? Jeżeli podejrzewasz, że opis zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego dotyczy cię osobiście, ważne aby umówić się na wizytę u psychiatry. Istotne, żeby wizyta odbyła się możliwie jak najszybciej. Przede wszystkim występowanie objawów wiąże się z dużym cierpieniem i ryzykiem rozwoju kolejnych zaburzeń psychicznych. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne nie minie samo z siebie, a psychiatria dysponuje narzędziami leczącymi to zaburzenie. Lekarz stawia diagnozę na podstawie dokładnego wywiadu i rozmowy z pacjentem. W trakcie rozmowy dokonuje oceny stanu psychicznego i dobiera leczenie w sposób indywidualny.

terapia poznawczo-behawioralna dla osób z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

W leczeniu OCD wykorzystuje się psychoterapię oraz farmakoterapię. Co ważne te dwie formy leczenia towarzyszą sobie a nie się wykluczają. Proces leczenia jest długotrwały i złożony, wymaga od pacjenta cierpliwości, motywacji wewnętrznej oraz zaangażowania.

 

Psychoterapia. Sposób pracy z pacjentem zależy od nurtu psychoterapii. W psychoterapii poznawczo-behawioralnej, o której skuteczności w przypadku OCD świadczy wiele badań, łączy się ekspozycję na źródło lęku z technikami powstrzymywania reakcji. Początkowo klient tworzy listę nieprzyjemnych bodźców i ocenia je w skali od 0 do 100 pod względem wywoływania w nim lęku. Następnie osoba stopniowo podejmuje spotkania z nieprzyjemnymi bodźcami np. dotykanie podeszwy buta u osoby z obsesją czystości. Po takim spotkaniu osoba powstrzymuje rytuały odczyniania i obserwuje jak lęk samoistnie spada mimo niezrealizowania kompulsji. Na początku może to trwać kilka godzin, ale z czasem lęk zaczyna opadać szybciej.

 

Leczenie farmakologiczne. Stosuje się głównie leki, które oddziałują na serotoninę. Leki takie jak klomipramina i fluoksetyna zmieniają funkcjonowania systemu serotoninergicznego i redukują intensywność objawów zaburzenia. 40-60% osób z OCD wykazuje redukcję symptomów na poziomie 25-35%. U niektórych osób poprawa jest większa, jednak niestety jest też grupa, która nie reaguje na farmakoterapię. Główną wadą farmakoterapii jest wysokie ryzyko nawrotu choroby, szacuje się, że ryzyko to 50 do 90% po odstawieniu lekarstw. W rzadkich, uciążliwych i ostrych przypadkach lekarze mogą rozważyć zabieg neurochirurgiczny, który polega na częściowym zniszczeniu tkanki mózgowej w obszarze powiązanym z tym zaburzeniem. Jest to jednak sposób ryzykowny i powodujący wiele skutków ubocznych, dlatego stosowany jest niezwykle rzadko.

 

obsesyjne planowanie

 

W przypadku leczenia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego najczęściej stosowane jest leczenie farmakologiczne plus psychoterapia poznawczo-behawioralna. Zdarza się, że u bardzo zdeterminowanych pacjentów, udaje się zwalczyć zaburzenie jedynie za pomocą psychoterapii poznawczo-behawioralnej.

 

Bardzo ważna podczas psychoterapii jest motywacja i systematyczność pacjenta, który uczestniczy w tzw. ekspozycjach. Niektóre z ekspozycji polegają na pozostawaniu w kontakcie z unikanym czynnikiem lub na odroczeniu chęci wykonania czynności natrętnej w odpowiedzi na obsesyjną myśl. Wszystko odbywa się pod ścisła kontrolą psychoterapeuty.

 

Istotnym czynnikiem jest również systematyczność ekspozycji, dobrze zaplanowana i przeprowadzona ekspozycja, a także systematyczne i sumienne pozostawanie w sytuacjach wzbudzających lęk, MUSI po pewnym czasie doprowadzić do jego wygaszenia, a co za tym idzie do wyleczenia (znacznego zmniejszenia ilości czasu poświęcanego myślom obsesyjnym, jak i czynnościom rytualnym).

 

Długotrwałe leczenie może początkowo zniechęcać pacjenta, ale warto pamiętać, że jest ono skuteczne. Badania wskazują, że u 75% osób chorych obserwuje się znaczną poprawę, a u 25% całkowite wyleczenie. Po uzyskaniu poprawy funkcjonowania kluczowe jest, aby pacjent utrzymywał higienę zdrowia psychicznego: nie przeciążał się pracą i wyzwaniami, dbał o sen i podtrzymywanie bliskich relacji, unikał stresu oraz substancji psychoaktywnych.

Dlaczego terapia online z trzymsie.pl?

Pomożemy Ci wygrać z lękiem, natręctwami, depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniami odżywiania, uzależnieniami oraz traumami. Psycholog online wesprze Cię także w przypadku problemów związanych z relacjami z innymi, niską samooceną, brakiem motywacji, stresem czy bezsennością, w momencie ważnych zmian życiowych takich jak emigracja, macierzyństwo czy poszukiwanie nowej pracy i trudnych sytuacjach życiowych. Prowadzimy psychoterapię online w nurcie poznawczo-behawioralnym, o najlepiej udowodnionej skuteczności. Jedna sesja terapii trwa 50 minut i kosztuje 160-250 zł.

W trzymsie.pl lubimy konkrety. Naszym celem jest, aby skutecznie pomóc w Twoim problemie.

Umów się na sesję

Wirtualna recepcja

Zadaj nam pytanie dotyczące Twojego problemu, dopasowania dla Ciebie odpowiedniego terapeuty lub procesu rezerwacji sesji, a skontaktujemy się z Tobą tak szybko, jak będzie to możliwe. Jeśli pragniesz, abyśmy przekazali Twoje zapytanie konkretnemu terapeucie, napisz nam któremu.