Czy terapia online jest skuteczna? Czym różni się od swojego stacjonarnego odpowiednika? Co zrobić, żeby sesja terapii online przebiegła jak najlepiej? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Kierunek rozwoju technologii sprawia, że jest ona coraz szerzej obecna w naszym życiu. Wiele społeczności stopniowo przeniosło swoją codzienność i biznes w przestrzeń internetową. Psychoterapia dość długo opierała się tym trendom. Mimo że jest to coraz częściej stosowana forma pomocy psychologicznej, a jej skuteczność jest potwierdzona wieloma analizami, wciąż budzi niepokój. Psychoterapeuci obawiają się, czy zdołają utrzymać wysoki poziom swojej pracy, czy pracując za pośrednictwem komputera zdołają nawiązać z klientem na tyle silną relację terapeutyczną, aby była lecząca. Klienci obawiają się czy będą potrafili otworzyć się i efektywnie pracować nad sobą bez fizycznego spotkania z terapeutą. Wielość i charakter tych obaw nie dziwi. Jest to naturalne zjawisko, kiedy jakaś branża stoi u progu dużych zmian. Czy po tych zmianach psychoterapia będzie tak samo skuteczna? Dostępne analizy badań statystycznych są uspokajające.
Skuteczność terapii online
Podobieństwa i różnice między terapią online a stacjonarną
Psychoterapia online w swoich założeniach niczym nie różni się od terapii stacjonarnej. Jedyna różnica polega na tym, że terapeuta i klient rozmawiają ze sobą za pośrednictwem komunikatora, najczęściej jest to Skype, Zoom, Messenger, WhatsApp lub Wire. Znane są też przykłady terapii asynchronicznej, kiedy odpowiedź terapeuty przychodzi z opóźnieniem np. klient i terapeuta wymieniają listy lub maile. Taki sposób prowadzenia terapii w swoich książkach opisuje znany i ceniony amerykański psychoterapeuta, twórca nurtu egzystencjalnego w psychoterapii, Irvin Yalom. Jest to jednak forma dużo mniej popularna i nieobjęta szerokimi badaniami. Jeżeli istnieje taka możliwość, wielu terapeutów praktykuje osobiste, pojedyncze spotkanie z klientem przed podjęciem terapii online, niektórzy przyjmują zasadę osobistego spotkania przynajmniej raz w roku, nie są to jednak warunki konieczne dla terapii online. Kontaktowanie się z terapeutą ze swojego domu może podnieść poczucie bezpieczeństwa i pomóc w efektywnej pracy. Pragmatycy zwracają uwagę, że gdyby nie taka forma, wiele osób zwyczajnie nie miałoby dostępu do profesjonalnej psychoterapii ze względu na swój styl życia lub miejsce zamieszkania. Techniki terapeutyczne zasadniczo niczym nie różnią się w zależności od formy terapii (stacjonarna czy online). Terapeuta w taki sam sposób stara się jak najpełniej poznać swojego klienta, zapracować na jego zaufanie, zebrać wywiad o historii życia i problemów pacjenta, a w oparciu o to formułować jak najtrafniejsze interwencje terapeutyczne. Interwencje różnią się dużo bardziej w obrębie nurtów psychoterapii niż jej miejsca. W podejściu psychodynamicznym terapeuta jest niedyrektywny, stara się podążać za pacjentem, łączyć jego przeszłość, z problemem i dynamiką relacji psychoterapeutycznej. Relacja terapeutyczna jest kanwą, na której dokonuje się zmiana pacjenta.
Podejście poznawczo-behawioralne skupia się na połączeniu myśli i zachowań pacjenta w schemacie, w którym myśl wywołuje emocje, a ta w konsekwencji zachowanie. Jeśli schemat będzie dotyczył dysfunkcjonalnego myślenia powodującego dysfunkcjonalna emocje, a w konsekwencji – dysfunkcjonalne zachowanie, terapeuta wspólnie z pacjentem będą dążyli do zmiany tego schematu na bardziej przystosowawczy, dający ulgę pacjentowi. W skrócie – dąży on do zmian dezadaptacyjnych wzorów zachowania i sposobów radzenia sobie pacjenta na takie, które będą budujące. Terapeuta poznawczo-behawioralny może być w swoich działaniach bardziej dyrektywny oraz proponować konkretne ćwiczenia i zadania domowe, które są bardzo ważną częścią terapii w tym nurcie. Wszystko to z powodzeniem można zaproponować w kontakcie online. Trzeba również wspomnieć, że badania pokazują, iż w przypadku wielu zaburzeń i problemów terapia poznawczo-behawioralna online jest tak samo skuteczna jak jej stacjonarna wersja.
Terapia online – dla kogo?
Istnieje grupa osób, dla których psychoterapia online będzie bardzo dobrym rozwiązaniem. Są to osoby, które ze względu na swój zawód lub pasję prowadzą niestabilny tryb życia, np. często wyjeżdżają, nie potrafią przewidzieć swojego grafiku lub zmieniają miejsca zamieszkania. W terapii najważniejsza jest relacja terapeutyczna, dlatego lepiej zdecydować się na psychoterapię online niż narażać się na częstą zmianę terapeuty lub nagłe przerwanie psychoterapii. Taka forma terapii jest dużą pomocą dla osób niepełnosprawnych, ponieważ dla wielu z nich dotarcie na terapię mogłoby być zbyt dużym wysiłkiem i wyzwaniem. Najczęściej mogłoby się wiązać z koniecznością zaangażowania kogoś w proces docierania na psychoterapię. Jeżeli miałoby to być czynnikiem powstrzymującym przed podjęciem psychoterapii, lepiej skorzystać z opcji sesji z terapeutą przez internet. Wiele osób, które przeżywają emocjonalne problemy, odczuwają paraliżujący lęk na myśl o wyjściu z domu i udaniu się do gabinetu psychoterapeuty. Są to osoby z fobią społeczną. Jeżeli taki klient czuje, że jest w stanie podjąć to wyzwanie i z trudem, ale jednak dotrzeć do gabinetu psychoteraputy, to warto iść tą drogą. W takim wypadku samo dotarcie na terapię będzie interwencją terapeutyczną. Z reguły jednak jest to czynnik powstrzymujący przed podjęciem terapii, osoby z fobią społeczną zostają w domu, a ich problem się pogłębia – wtedy koniecznie należy rozważyć terapię online. Terapia online jest też ratunkiem dla osób, które mieszkają za granicą. Zdarza się, że emigrant jest już doskonale zasymilowany z nowym otoczeniem i płynnie mówi w języku urzędowym kraju, w którym mieszka. Jednak czasem mimo takich warunków klient uznaje, że najbardziej zależy mu, aby terapeuta rozumiał kontekst kulturowy, z którego pochodzi. Terapia online pomaga też osobom, które mieszkają poza dużymi ośrodkami miejskimi. Niestety w małych miasteczkach i na wsiach wciąż bardzo brakuje dobrze wyszkolonych psychoterapeutów. Kompetencje terapeuty są kluczowe i konieczne dla sukcesu terapii, dlatego lepiej przezwyciężyć własny opór i znaleźć dobrego specjalistę pracującego online niż decydować się na pomoc samozwańczego psychologa czy psychoterapeuty. Niestety przypadki samozwańczych terapeutów w dalszym ciągu są obecne. Wynika to z braku ustawy o zawodzie psychologa i psychoterapeuty. W związku z tym weryfikacja wykształcenia psychoterapeuty leży po stronie klienta. Czy są wyjątki wśród osób zapraszanych do terapii online? Są. Osoby przeżywające kryzysy suicydalne (związane z myślami samobójczymi) ze względu na ogromną wagę ich objawów proszone są o szybki osobisty kontakt ze specjalistą psychiatrą i psychoterapeutą.
Jak przygotować się do terapii online
W badaniach naukowych poszukujących czynników zapewniających skuteczność psychoterapii brano pod uwagę wiele zmiennych. Najważniejszym wskaźnikiem, który pozwala przewidywać skuteczność psychoterapii, jest dobry terapeuta. Dobry, czyli jaki? Przede wszystkim wykształcony. Psychoterapeuta, który powinien posiadać jeszcze jakiś inny zawód, ponieważ studia z psychoterapii są studiami podyplomowymi. Najczęściej będzie to psycholog, psychiatra lub pedagog. Takie podłoże pozwala przewidywać, że oprócz technik terapeutycznych psychoterapeuta dysponuje też wiedzą o rozwoju człowieka, mechanizmach psychologicznych, psychopatologii, procesach uczenia się oraz socjalizacji. Jest to wiedza zdecydowanie wzbogacająca repertuar psychoterapeuty. Studia podyplomowe z psychoterapii to szkolenia trwające z reguły – w zależności od ułożenia programu – 4 lub 5 lat. Jak widać, to długi proces dlatego ważne, aby nie decydować się na psychoterapię u osób, które ukończyły jedynie roczne studium na nieznanej uczelni. W przypadku terapeutów pracujących w nurcie poznawczo-behawioralnym należy wybrać specjalistę z certyfikatem lub w trakcie certyfikacji. Dobry psychoterapeuta powinien być też zrzeszony w jednym z towarzystw psychologicznych. Takich towarzystw jest kilka, zazwyczaj skupiają terapeutów o podobnej orientacji terapeutycznej. Psychoterapeuta w trakcie szkolenia powinien też przejść proces własnej psychoterapii, a swoją pracę poddawać regularnej superwizji, czyli konsultacji z bardziej doświadczonym terapeutą. Psychoterapeuta (o ile nie jest też psychiatrą) nie przepisuje lekarstw ani nie prowadzi farmakoterapii, jeżeli klient spotka się z takim zachowaniem oznacza to że terapeuta przekroczył swoje kompetencje, przez co należy poddać wątpliwości jego solidność. Rzadko też podaje proste i dyrektywne rady lub wskazówki. Psychoterapia to dynamiczny proces głębokiego poznawania swojej wewnętrznej struktury i umacniania jej na tyle, aby decyzje o swoim życiu podejmować niezależnie i pewnie, ze zgodą na wszystkie ich konsekwencje. Gdyby psychoterapeuta podawał proste porady, zamiast wzmacniać, osłabiałby pacjenta i uzależniał od siebie. Warto pamiętać, że to my sami jesteśmy ekspertami od własnego życia. Psychoterapeuta z pomocą wiedzy i doświadczenia stara się nam jak najlepiej pomóc znaleźć nasze własne odpowiedzi na dręczące nas pytania. Jeżeli terapeuta szybko i dyrektywnie podaje odpowiedzi już na pierwszym spotkaniu, może to być wskazówką, aby dokładniej przyjrzeć się jego wykształceniu.
Czy rozpoczynać terapię?
Zdecydowaliśmy się już na terapię online. Co dalej? Jak przygotować się do takiego spotkania? Przede wszystkim pomocne będzie znalezienie serwisu skupiającego psychoterapeutów. Wtedy zasady współpracy będą jasne, a płatności bezpieczne. Ważne, aby zapewnić sobie dobry sprzęt i stabilne łącze internetowe. Nikt z nas nie chciałby się narazić na stres rozmowy urwanej w najbardziej kluczowym momencie przez problemy z połączeniem. Dobrze wykonać połączenie testowe ze znajomym, aby sprawdzić, czy działa nasz mikrofon i głośniki. Dobrą wskazówką jest korzystanie ze słuchawek i mikrofonu, który nie jest wbudowany w nasz laptop. Dzięki temu do drugiej osoby dochodzi mniej dźwięków z zewnątrz, co podnosi komfort rozmowy z nami. Koniecznie trzeba znaleźć dla siebie termin i miejsce, które zapewnią intymność spotkania. Poczucie, że nie słyszę domowników, czy współlokatorów, a oni nie słyszą mnie, pozwoli w pełni skupić się na procesie terapeutycznym. Warto też pomyśleć, w jakiej części swojego domu chcę przeprowadzić rozmowę. Korzystając z video chatu, wpuszczamy psychoterapeutę do kawałka swojego życia. Dobrze pomyśleć jaki kawałek chcemy pokazać na samym początku, tak abyśmy czuli się z tym komfortowo. A przede wszystkim rozważmy odpowiedzi na kilka pytań. Co skłoniło nas do podjęcia terapii? Jakie są nasze motywacje, emocje wokół spotkania? Jak można najprościej i najlepiej opisać problem, który jest dla mnie najbardziej aktualny? Tymi myślami warto podzielić się z terapeutą na pierwszym spotkaniu.
Technologia w służbie terapii online
Wydaje się, że wzrost częstotliwości podejmowania terapii online jest słuszny. Badania potwierdzają skuteczność takiej formy terapii, a równocześnie dzięki niej osoby, które cenią sobie komfort niewychodzenia z domu lub osoby, które w inny sposób nie miałyby dostępu do dobrej, profesjonalnej psychoterapii, mogą skorzystać z pomocy. Mówi się, że postęp technologiczny odebrał nam wiele kontaktów społecznych – terapia online to przykład, w którym technologia zbliża nas do siebie.
