Ostatnie wydarzenia wpłynęły na wszystkie aspekty naszego życia. Znaczne zmiany nie ominęły również usług psychologicznych. Wiele publicznych przychodni ograniczyło swoje działanie lub przeszło na wizyty telefoniczne. Niektórzy specjaliści są niedostępni, a wizyty – przekładane. Z wielu rzeczy, takich jak wizyta u kosmetyczki, fryzjera czy zakupy możemy na ten moment zrezygnować, jednak z psychoterapią często nie można czekać, szczególnie w tak trudnym i wyczerpującym psychicznie okresie spowodowanym ogromną niepewnością. Jak więc w bezpieczny sposób szukać pomocy psychologicznej w czasie pandemii? Jakie zmiany pojawiły się w sposobie, w jaki usługi terapeutyczne są świadczone? Co zrobić, kiedy potrzebujemy z kimś porozmawiać?
Kontynuacja psychoterapii w czasie pandemii
Nagłe przerwanie psychoterapii może być bardzo niekorzystne i jest niewskazane. Szczególnie w okresie ogólnoświatowego kryzysu. Dodatkowy stres, niepewność i niestabilna sytuacja finansowa nie są bez wpływu na naszą psychikę. W przypadku osób, które na co dzień zmagają się z obawami o zdrowie swoje i swoich bliskich, niepokojem czy atakami paniki, może to być szczególnie trudne. Ale nie tylko dla nich. Według naukowców codzienna rutyna pomaga na przykład pacjentom cierpiącym na zaburzenia afektywne dwubiegunowe [1]. Obecna sytuacja, która wymaga konieczności zachowania dystansu społecznego, pozbawiła wielu ludzi części tej rutyny. Przerwanie terapii w trakcie, bez wspólnej decyzji psychoterapeuty i pacjenta, może być niekorzystne dla ludzi zmagających się z różnego rodzaju zaburzeniami [2]. Dlatego niezwykle ważne jest, żeby zachować ciągłość spotkań z psychoterapeutą. Obecny kryzys ma oczywiście daleko idące skutki ekonomiczne. Wiele osób straciło lub może w każdym momencie stracić pracę. Jak pokazują badania [3], recesja może wpływać na pogorszenie stanu psychicznego osób uzależnionych i być wyzwalaczem powrotu do nałogu. Jest to tym bardziej trudne, że niemożliwe jest przeprowadzenie stacjonarnych spotkań anonimowych grup wsparcia dla zmagających się z uzależnieniami. Na szczęście wiele z nich przyjęło formę online. Mimo wszystko pomoc psychologiczna może być teraz jeszcze bardziej potrzebna osobom zmagającym się z nałogiem. Sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy, ma również odbicie w sytuacji w polskich domach. Niestety w wielu państwach, które ograniczyły przemieszczanie się obywateli, zaobserwowano alarmujący wzrost przemocy w rodzinach [4]. Dodatkowy stres, konieczność przebywania członków rodziny wciąż ze sobą i trudna sytuacja finansowa wielu osób to tylko niektóre z przyczyn tej sytuacji. Osoby, które doświadczają przemocy w rodzinie, wymagać będą w tym czasie dodatkowej pomocy. Jeśli przed wybuchem pandemii były w trakcie psychoterapii, nie powinny jej przerywać, ponieważ będą potrzebować większego niż dotychczas wsparcia psychologa. Świadczenie usług psychoterapeutycznych zmieniło się najprawdopodobniej na dłuższy czas. Nie wiemy, jak będzie wyglądać sytuacja za kilka tygodni lub miesięcy. Specjaliści oferują różnego rodzaju, mniej lub bardziej optymistyczne scenariusze, ale zgadzają się w tym, że konieczne będzie zachowanie środków ostrożności, nawet kiedy ilość zakażeń znacznie spadnie i ludzie wrócą do pracy. Dlatego niezwykle istotne jest, żeby zachować ciągłość terapii i przystosować się do zmian, zamiast planować powrót do stacjonarnych sesji z psychologiem „jak już pandemia minie”. Rozwiązaniem mogą być różnego rodzaju grupy wsparcia online oraz – przede wszystkim – terapia online. Pozwala ona przeprowadzić sesję z psychoterapeutą w formie wideo (wykorzystując w tym celu różnego rodzaju komunikatory na przykład Skype lub Messenger) czy głosowej (również komunikatory lub w wersji telefonicznej).
Psychoterapia online w dobie pandemii
Wydawać się może, że w przypadku terapii online nic się nie zmieniło mimo wszystkich obostrzeń, które zostały wprowadzone w związku z szerzącym się wirusem. Psychoterapeuci świadczący pomoc online w dalszym ciągu pracują, a z racji, że ich usługi prowadzone na odległość nie są obarczone żadnym ryzykiem, nie dotyczą ich żadne nowe restrykcje. Dodatkowo, w przypadku terapii prowadzonej w nurcie poznawczo-behawioralnym forma sesji online jest wielu przypadkach tak samo skuteczna, jak spotkania twarzą w twarz z psychoterapeutą.[1] Dotyczy to w szczególności problemów takich jak odczuwanie niepokoju, zaburzenia snu, trudności z koncentracją oraz zaburzeń takich jak depresja, uzależnienia, zespół stresu pourazowego (PTSD – Posttraumatic Stress Disorder), napady lęku panicznego, zespół lęku uogólnionego, fobie czy ADHD. Dlatego przejście na terapię online w żadnym przypadku nie jest równoznaczne z pogorszeniem się jakości sesji. Mimo wszystko zmiany w warunkach życia pacjentów mogą być utrudnieniem dla kontynuowania psychoterapii. Jednym z problemów, które utrudniają terapię online, może być fakt, że wszyscy domownicy znajdują się cały czas w domu. Może to sprawić, że nieskrępowana rozmowa z psychoterapeutą nie będzie możliwa. Receptą na ten problem może być używanie słuchawek podczas rozmowy, co pozwoli na nieco większą prywatność. Jeśli mimo wszystko to nie wystarcza, bo chcemy na przykład porozmawiać o sytuacji w rodzinie, można porozmawiać, siedząc w samochodzie lub na ławce. W ostateczności można również czasowo zmienić format terapii na tekstowy i pisać wiadomości w komunikatorze.
Czy rozpoczynać terapię?
W czasie pandemii stawiamy czoła problemom, z którymi nie mieliśmy nigdy wcześniej do czynienia. Może to sprawić, że poczujemy się przytłoczeni i bezradni. Zewsząd docierają do nas wiadomości o nowych zachorowaniach i śmierciach oraz dramatyczne historie z Polski i innych krajów. Stajemy w obliczu niepewności o przyszłość oraz obaw o zdrowie najbliższych i swoje. Dla wielu z nas jest to nowa sytuacja, która wywołuje bardzo duży stres. Może powodować to problemy ze snem, niepokój, kłopoty ze skupieniem się na pracy czy nauce. Do tego, w obliczu konieczności praktykowania dystansu społecznego, mamy często ograniczony kontakt z rodziną i przyjaciółmi. Wiele par tkwi teraz w związkach na odległość, co może być dodatkową trudnością. Z drugiej strony domownicy są zmuszeni przebywać ze sobą cały czas i bywa to źródłem konfliktów. To wszystko sprawia, że nie zawsze czujemy się zrozumiani lub mamy z kim porozmawiać i uporządkować myśli czy obawy, które kłębią się w naszych głowach. Jeśli czujemy, że sobie z nimi nie radzimy, rozmowa z psychoterapeutą może bardzo nam pomóc. Już jednorazowa konsultacja może przynieść nam ulgę i sprawić, że z dystansem spojrzymy na swoje lęki, co pomoże nam je kontrolować. Czas, który jesteśmy zmuszeni spędzać w domu, możemy pożytecznie wykorzystać na samorozwój i popracować nad swoim pesymizmem, niską samooceną czy złością. Psychoterapeuta poznawczo-behawioralny pomoże nam zidentyfikować niekorzystne procesy myślenia oraz zastąpić je pozytywnymi.
Grupy wsparcia i spotkania z psychologami online w czasie pandemii
Wraz z ogłoszeniem pandemii pojawiły się również nowe wyzwania, obawy, problemy i pytania. Różne aspekty naszego życia zmieniły się znacząco, co sprawiło, że możemy czuć się zagubieni. Nie jesteśmy sami. Wiele osób, w tym również sami terapeuci, ma podobne problemy. Sprawia to, że łatwiej jest dzielić się radami i swoimi przeżyciami. Grupy wsparcia są sposobem na wymianę interesujących informacji, doświadczeń i wskazówek co do tego, jak poradzić sobie nie tylko z problemami, które narosły podczas pandemii. Mogą to być fora, grupy na Facebooku i inne społeczności – na przykład dedykowane serwery na komunikatorze Discord. Organizowane są również różnego rodzaju warsztaty online czy live’y z psychologami. Podczas spotkań online na żywo można zadawać nurtujące nas pytania, na które psycholog postara się odpowiedzieć. Można poznać techniki relaksacyjne, a nawet otrzymać wskazówki co do pozbycia się negatywnego myślenia i katastroficznych scenariuszy z naszych głów. Wszystkie te opcje warte są sprawdzenia i na pewno pomogą nam w tym trudnym okresie. Pamiętajcie o tym, żeby jak najwięcej rozmawiać o Waszych obawach – z rodziną, przyjaciółmi lub specjalistą. Pozwoli Wam to zyskać odrobinę dystansu i zdać sobie sprawę z tego, że nie jesteście sami. Trzymajcie się!
