Fobia społeczna znacznie utrudnia lub wręcz uniemożliwia kontakty i relacje z innymi ludźmi. Czym jest i jakie są jej przyczyny? Jak ją leczyć?
Fobia społeczna – czym jest?
Fobia społeczna (ang. Social Anxiety Disorder) to odmiana zaburzenia lękowego z grupy zaburzeń nerwicowych, która powoduje paniczny strach i dyskomfort w otoczeniu innych ludzi. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają problemy z nawiązywaniem nowych znajomości, czy nawet zwykłą rozmową z obcymi. Osoba dotknięta fobią społeczną będzie miała problem z zapytaniem przechodnia o drogę lub odpowiedzeniem na takie pytanie. Zwykła rozmowa ze sprzedawcą w sklepie to tortura, a jedzenie lub picie w miejscu publicznym jest wręcz nie do pomyślenia. Osoba chora ma nieodparte wrażenie, że wszyscy obserwują każdy jej krok. Boi się krytyki ze strony zarówno obcych jak i bliskich. Wie, że jej strach jest irracjonalny oraz bezpodstawny, ale nie potrafi sobie z nim poradzić i go zwalczyć.
Fobia społeczna a nieśmiałość
Nie należy mylić fobii społecznej z nieśmiałością czy introwertyzmem. Obie to cechy osobowości. Natomiast fobia społeczna jest zaburzeniem, które znacznie utrudnia lub wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie i wymaga odpowiedniej opieki specjalistycznej.
Fobia społeczna w liczbach
Fobia społeczna dotyka około 5-10% populacji ludzkiej, a liczby różnią się w zależności od kraju i kultury. Przez niektórych naukowców jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. Jej pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj w okresie dojrzewania u młodzieży lub młodych dorosłych (średnio w wieku 13 lat). Zdarzają się jednak przypadki zachorowań u dzieci. Należy jednak pamiętać, że dzieci z reguły są nieśmiałe przy kontakcie z obcymi i wymagają czasu, aby się z nimi oswoić. Historia fobii społecznej sięga już do czasów Hipokratesa, 400 lat p.n.e. Napisał on: „Nie spotykał się poza murami domu, kochał życie w ciemności, nie znosił światła […] nie zbliżał się do innych z obawy przed złym potraktowaniem, upokorzeniem, ze strachu, że zrobi lub powie coś głupiego, lub że się rozchoruje. Miał wrażenie, że każdy mu się przygląda”. Można więc zauważyć, iż nie jest to nowe zaburzenie, jednakże w dzisiejszych czasach cierpi na nie znacznie więcej osób. Może to wynikać z faktu, że teraz bardziej zwracamy uwagę i obawiamy się, co pomyślą inni. Poznajemy także więcej osób i dążymy do popularności, która jest uznawana, za coś bardzo istotnego.
Przyczyny fobii społecznej
Dokładna przyczyna zachorowania na fobię społeczną nie jest znana. Podobnie jak wiele innych schorzeń psychicznych, choroba ta prawdopodobnie wynika ze złożonej interakcji czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych.
• Uwarunkowania genetyczne. Zaburzenia lękowe mają tendencję do występowania w rodzinach. Może to świadczyć o dziedziczności fobii społecznej. Jednakże nie jest do końca jasne, ile wynika z genetyki, a ile z wyuczonych zachowań oraz środowiska, w którym przebywała chora osoba.
• Biologia. Model neurobiologiczny zakłada, osoby z nadaktywnym ciałem migdałowatym mogą wykazywać zwiększoną reakcję strachu, powodującą niepokój w sytuacjach społecznych. Ciało migdałowate to struktura znajdująca się w mózgu, która może odgrywać rolę w kontrolowaniu reakcji strachu.
• Przyczyny społeczne. Model psychospołeczny mówi, że fobia społeczna może być zachowaniem wyuczonym. U niektórych ludzi choroba ta może rozwinąć się po nieprzyjemnej lub zawstydzającej sytuacji, w której udział biorą inne osoby, niekoniecznie obce. Wpływ na rozwój choroby może mieć również nadopiekuńczość ze strony rodziców lub opiekunów, która zaburza psychospołeczny rozwój dziecka.
Jak leczyć fobię społeczną?
Dostępne są różne opcje leczenia fobii społecznej. Każdy jest inny i nie na każdego podziała ten sam rodzaj terapii, często stosowane jest połączenie kilku metod, na przykład terapia poznawczo-behawioralna oraz farmakoterapia.
• Terapia poznawczo – behawioralna. Ten rodzaj terapii cieszy się największą skutecznością w leczeniu fobii społecznej. Terapeuta pomaga pacjentowi poznać jego własne procesy myślowe i naucza go kontrolowania lęku poprzez różne ćwiczenia relaksacyjne. Pozwala zwalczać negatywne schematy myślowe dotyczące relacji społecznych i zastąpić je pozytywnymi.
• Terapia ekspozycyjna. Pomaga ona stopniowo stawiać czoła sytuacjom wymagającym kontaktu z innymi. W pewnym stopniu “oswaja” pacjenta z życiem codziennym.
• Terapia grupowa. Może wydawać się dziwne, że w takim zestawieniu występuje terapia, która wręcz zmusza pacjenta do bezpośredniego kontaktu. Jednakże ten rodzaj terapii uczy komunikacji. Grupa skupia ludzi, którzy borykają się z tym samym problemem, więc pacjent może poczuć się bardziej swobodnie.
• Farmakoterapia. Terapeuta może skierować pacjenta do psychologa lub psychiatry, w celu rozpoczęcia farmakoterapii. Leki jednak odgrywają raczej rolę wspomagającą w leczeniu fobii społecznej. Trzy główne grupy leków to leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i beta-blokery. Zmiany w stylu życia – wspomagająco. Poza opieką specjalisty ważne jest również, aby pacjent zadbał o swoją dietę oraz samopoczucie. Stymulanty takie jak kawa czy napoje gazowane mogą wzmóc odczuwanie stresu. Ważna jest również odpowiednia ilość snu. Zalecane jest co najmniej 8 godzin dziennie (chociaż oczywiście może to się różnić w zależności od zapotrzebowania organizmu). Niedobór snu zwiększa lęk i może pogorszyć objawy schorzenia.
Czy mam fobię społeczną?
Na chwilę obecną nie ma żadnego testu, którego rozwiązanie powie jasno czy pacjent cierpi na fobię społeczną, czy nie. Specjalista, diagnozując chorobę, opiera się na opisie objawów oraz obserwacji reakcji w sytuacjach wymagających kontaktu z innymi. Kryteria, po których można stwierdzić fobię społeczną, są następujące:
- lęk, który uniemożliwia życie codzienne,
- nieustanny strach przed sytuacjami, w których konieczny jest kontakt z ludźmi,
- niepokój lub wręcz panika przed krytyką,
- świadomość, że lęk i strach są bezpodstawne.
Ważne są Twoje odczucia i to, w jaki sposób strach przed kontaktami z ludźmi wpływa na Twoje życie. Jeśli zastanawiasz się, czy fobia społeczna to Twój problem, możesz porozmawiać o tym ze specjalistą. W tym celu możesz również umówić się na konsultację psychologiczną online na trzymsie.pl.
