Każdy człowiek od czasu do czasu się martwi – czy chodzi o pracę, bliskich czy zdrowie. Zdarza nam się przejmować wieloma sprawami czy też obawiać się niektórych sytuacji. Niekiedy bywa jednak tak, że martwienie się zaczyna przeszkadzać w normalnym funkcjonowaniu i staje się problemem. Martwienie się ma wtedy silne powiązanie z lękiem, który jest nasilony i utrudnia codzienne działanie. Lęk ten nie musi być związany z konkretnym obszarem jak na przykład dzieje się w przypadku fobii. W takiej sytuacji mówimy o zespole lęku uogólnionego (Zaburzenie Lękowe Uogólnione, z ang. GAD – General Anxiety Disorder).
Czym jest GAD?
Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM – V GAD jest nasilonym lękiem występującym przez większość dni w okresie co najmniej sześciu miesięcy. Lęk i obawy są niewspółmierne do prawdopodobieństwa wystąpienia nieszczęśliwego zdarzenia lub (i) jednostka wyolbrzymia powagę wydarzenia, które mogłoby nastąpić.
W praktyce oznacza to, że osoby z lękiem uogólnionym charakteryzują:
- duże trudności z panowaniem nad lękiem i obawami
- dyskomfort
- poczucie niepokoju
- trudność z koncentracją uwagi
- szybka męczliwość
- irytacja
- tendencyjność uwagi
Osoby cierpiące na zespół lęku uogólnionego mogą zaobserwować, że lęk, jaki odczuwają towarzyszy im stale, bez względu na sytuacje i wydarzenia, które aktualnie mają miejsce w ich życiu. Pacjenci odczuwają stałe napięcie, zamartwiają się z wielu powodów i mają wiele obaw o przyszłość. Mają często wrażenie, że w ich życiu lub życiu bliskich im osób w bliskiej przyszłości, może stać się coś złego. Wielu z nich opisuje swoje doświadczenia jako poczucie napięcia wewnętrznego i ciągły niepokój. Uporczywemu zamartwianiu się i uczuciu silnego lęku towarzyszą liczne objawy somatyczne. Są to przede wszystkim:
- subiektywne uczucie szybkiego bicia serca,
- drżenie rąk,
- drżenie mięśni,
- potliwość lub suchość w ustach,
- zimne dreszcze na przemian z uderzeniami gorąca,
- uczucie duszenia się, dławienia, „kuli w gardle”,
- nudności, zawroty głowy, wrażenie, że za chwilę nastąpi omdlenie,
- stałe napięcie mięśni, ból mięśniowy.
Wymienione objawy występują praktycznie we wszystkich zaburzeniach lękowych, jednak specyfika GAD polega na tym, że niepokój przejawiany przez ludzi z tym zespołem ma charakter ogólny i obejmuje różnie niepowiązane ze sobą sytuacje życiowe.
Osoby z lękiem ogólnym cechuje również tendencyjność uwagi polegająca na tym, że są one szczególnie czułe na bodźce sygnalizujące zagrożenie lub niebezpieczeństwo. Każdy taki sygnał zostaje wyłapany i staje się przedmiotem ich uwagi, co generuje wysoki lęk oraz niepokój.
Zaburzenia często towarzyszące GAD:
Duża liczba pacjentów z objawami lęku cierpi również na uzależnienia od alkoholu, substancji psychoaktywnych i leków. Zespół lęku uogólnionego manifestuje się także zaburzeniami somatycznymi, takimi jak zawroty głowy, tachykardia, duszność, bóle głowy, drżenia, kołatanie serca, rozstrój żołądka i biegunka. Z tego powodu wielu pacjentów zwraca się najpierw po pomoc do lekarzy internistów, kardiologów, gastrologów itp. Zazwyczaj jednak badania, na które kierują pacjentów lekarze tych specjalności, nie wykazują nieprawidłowości. Ważne jest więc, aby pacjent został we właściwym momencie skierowany do lekarza psychiatry, by zaoszczędzić osobom cierpiącym z powodu lęku uogólnionego nieraz wielu lat bezowocnej diagnostyki.
Zaburzenie lękowe uogólnione – występowanie
Zespół lęku uogólnionego (generalized anxiety disorder – GAD) należy do najpowszechniej występujących zaburzeń lękowych i dotyka 5–8% populacji ogólnej.
Zaburzenie lękowe uogólnione – przyczyny
Podobnie jak większość zaburzeń psychicznych przyczyny GAD są wieloczynnikowe: genetyczne, środowiskowe oraz społeczne. Wyjaśnienia biologiczno – genetyczne kładą nacisk na czynniki neurochemiczne, które odpowiadać mogą za wysoki poziom lęku oraz czułość na sygnały zagrożenia.
Według części badaczy przyczyną zespołu lęku uogólnionego mogą być nieprawidłowe poziomy pewnych neuroprzekaźników – m.in. serotoniny czy noradrenaliny – w strukturach układu nerwowego. Potwierdzać te teorie może fakt, że leki, które wpływają na stężenia neurotransmiterów, przynajmniej u części osób obarczonych tą jednostką przynoszą poprawę w zakresie zmniejszenia nasilenia jej objawów.
Wyjaśnienia poznawczo-behawioralne kładą nacisk na wysoką czułość na wszelkie sygnały zagrożenia, poszukiwanie tych sygnałów. Osoby takie dostrzegają zagrożenie w sytuacji gdy jest ono bardzo mało prawdopodobne. Wyolbrzymiają powagę sytuacji co prowadzi do wysokiego poziomu lęku. Łączy się to również z niskim poczuciem możliwości radzenia sobie. Osoby takie mają silne przekonanie o własnej bezradności w obliczu zagrożenia i zawsze stawiają na najczarniejszy możliwy scenariusz.
Warto tutaj dodać, że u osób predysponowanych do zespołu lęku uogólnionego do rozwoju jednostki dochodzić może szczególnie wtedy, gdy w ich życiu nastąpi jakieś wyjątkowo stresujące wydarzenie, takie jak np. utrata pracy czy śmierć bardzo bliskiej osoby.
Zaburzenie lękowe uogólnione – leczenie
Zaburzenie lękowe uogólnione może być leczone stosunkowo długo ze względu na to, iż nie jest ono ukierunkowane na konkretny obiekt/sytuację a dotyczy różnych obszarów życia.
Wykorzystuje się głównie dwie metody leczenia GAD:
- farmakoterapia – obejmuje stosowanie leków przeciwdepresyjnych, które nie tylko poprawiają nastrój, ale również działają przeciwlękowo. Warto podkreślić, że leki przeciwdepresyjne działają dopiero po kilku tygodniach, dlatego często przy silnym lęku stosuje się krótkoterminowe leczenie benzodiazepinami. Są to leki o dużym potencjale uzależniającym, więc terapia nimi powinna trwać maksymalnie 2 tygodnie.
- psychoterapia – w nurcie poznawczo-behawioralnym jest często zalecana jako pierwsza linia leczenia, która pomaga pacjentowi zrozumieć i skonfrontować się z myślami i przekonaniami, które podtrzymują lęk.
Bibliografia:
IH, P. B. T. (2014). Psychiatria, Podręcznik dla studentów (Rybakowski J., Rybakowski F., red. wyd. I pol.).
Jarema, M., & Rabe-Jabłońska, J. (2011). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Rachman, S. (2005). Zaburzenia lękowe. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
