Każdy człowiek w pewnym momencie życia zapewne obawiał się tego co przyniesie przyszłość. Nie jesteśmy w stanie z pewnością stwierdzić jak potoczy się nasze życie tak więc niepewność tego co będzie może być źródłem stresu, lęku czy nawet doprowadzić do zaburzeń lękowych. Lęk przed przyszłością dotyczyć może osób w każdym wieku. Młodsi mogą obawiać się pierwszych dni w szkole czy tego co wydarzy się po jej zakończeniu. Osoby dorosłe obawiać się mogą o to jak potoczy się ich życie, czy osiągną sukces, spotkają miłość czy będą szczęśliwi.
Dopóki taki lęk jest umiarkowany, sporadyczny i nie wpływa na codzienne funkcjonowanie oraz konstruktywne myślenie o przyszłości to nie ma powodu do obaw, bowiem jest on czymś zupełnie naturalnym. W niektórych przypadkach może on jednak prowadzić do rozwinięcia się zaburzeń lękowych, stać się źródłem silnego cierpienia psychicznego i destruktywnie wpływać na życie. Warto zatem wiedzieć, jak rozpoznać, kiedy mamy do czynienia z lękiem racjonalnym, a kiedy powinniśmy zwrócić się o pomoc.
Przyczyny lęku przed przyszłością
Jak każde zaburzenie psychiczne lęk przed przyszłością może mieć wiele różnych przyczyn, które najczęściej nakładają się na siebie. Do najpowszechniejszych z nich należą:
- Stresujące, traumatyczne wydarzenia – jeśli w przeszłości doświadczono bardzo trudnych i traumatycznych wydarzeń, które w dodatku były zupełnie niespodziewane, przyszłość może zacząć jawić się jako coś przerażającego, pełnego równie stresujących sytuacji, które mogą wystąpić w każdym momencie bez żadnego ostrzeżenia.
- Genetyka – zaburzenia lękowe mogą być kwestią dziedziczną. Jeśli w rodzinie występuje problem zaburzeń lękowych dzieci i najbliżsi krewni mogą, choć nie muszą, być na nie bardziej narażeni.
- Problemy zdrowotne – występowanie w przeszłości niespodziewanych problemów zdrowotnych może prowadzić do wystąpienia lęku przed przyszłością związanego z możliwością zachorowania po raz kolejny na poważną chorobę taką jak na przykład nawrót nowotworu.
- Cechy osobowości – niektóre cechy osobowości sprzyjają rozwojowi zaburzeń lękowych. Do takich cech należą:
– perfekcjonizm
– silna potrzeba kontroli
– niska tolerancja niepewności - Obniżona samoocena– osoby z niską samooceną nie wierzą, że może spotkać je coś dobrego, dlatego przyszłość postrzegają wyłącznie w sposób negatywny, spodziewając się najgorszego możliwego scenariusza.
Czego może dotyczyć lęk przed przyszłością
Wśród najczęstszych tematów związanych z przyszłością, które mogą powodować silny lęk wymienia się:
- Przemijanie
- Śmierć
- Bezrobocie
- Utrata dachu nad głową
- Bankructwo
- Choroba
- Zmarnowanie życia
- Samotność
- Brak zmiany na lepsze
- Porażka
Objawy lęku przed przyszłością
Jak wspomniano wcześniej, lęk przed przyszłością jest naturalną tendencją człowieka, jednak w niektórych przypadkach może rozwinąć się na jego podłożu zaburzenie lękowe, które w sposób destrukcyjny wpływa na życie człowieka. W przypadku występowania poniższych objawów należy rozważyć poszukiwanie profesjonalnej pomocy psychologicznej:
- Natrętne, nawracające myśli – najczęściej myśli dotyczą tego co może czekać osobę w przyszłości. Wszystkie te myśli są negatywne i zakładają najgorsze możliwe scenariusze
- Uczucie ciągłego rozdrażnienia – silne napięcie psychiczne spowodowane przez odczuwanie nieustannego lęku może prowadzić do rozdrażnienia i obniżonej tolerancji, co może skutkować wybuchami płaczu lub agresji.
- Obniżony nastrój – stres i napięcie skutkują ciągłym uczuciem przygnębienia i poczuciem beznadziei
- Problemy z pamięcią i koncentracją – ciągłe napięcie powoduje zaabsorbowanie umysłu rzeczami związanymi z lękiem, co powoduje pogorszenie jego funkcjonowania w innych sferach codziennych.
- Problemy ze snem – wybudzanie się, lekki i niespokojny sen, koszmary senne oraz bezsenność
- Traktowanie przyszłości jako wroga – przyszłość odbierana jest jako najgorsze, najbardziej złowrogie zjawisko.
Inne objawy, które mogą towarzyszyć lękowi przed przyszłością: kołatanie serca, poczucie ciągłego zagrożenia, silne ataki paniki czy problemy ze zdrowiem fizycznym.
Wpływ lęku na zdrowie
Ciągłe odczuwanie lęku powodować może zwiększone wydzielanie kortyzolu co w dłuższej perspektywie może zdecydowanie negatywnie wpływać na zdrowie somatyczne człowieka. Zaburzenia lękowe oddziałują zatem niekorzystnie zarówno na psychikę jak i zdrowie fizyczne.
Zaburzenia lękowe (w tym lęk przed przyszłością) podnoszą prawdopodobieństwo wystąpienia takich chorób jak:
- Udar mózgu
- Nadciśnienie tętnicze
- Artretyzm
- Choroby kardiologiczne
W związku z tym szczególną rolę pełni edukacja dotycząca zdrowia psychicznego i poszukiwanie pomocy gdy sytuacja wymyka się spod kontroli.
Lęk przed przyszłością – leczenie
Przedłużającego się i upośledzającego codzienne funkcjonowanie lęku przed przyszłością nie należy bagatelizować. Im dłużej będziemy zwlekać z wizytą u psychologa, tym ciężej będzie nam poradzić sobie z problemem. W przypadku gdy problem jest już bardzo zaawansowany, może się okazać, że konieczne będzie zastosowanie psychoterapii, szczególnie tej prowadzonej w nurcie poznawczo- behawioralnym.
W sytuacjach krytycznych, gdy zaburzenia lękowe są tak silne, że nie pozwalają na normalne funkcjonowanie, stosowane jest leczenie farmakologiczne. Należy jednak pamiętać, że najlepszym sposobem skutecznego rozwiązania problemu lęku przed przyszłością jest psychoterapia, ponieważ pozwala ona nabyć kompetencji niezbędnych do radzenia sobie z problemem w przyszłości.
Przydatnym narzędziem do poradzenia sobie z lękiem o przyszłość mogą być również kursy psychologiczne, które omawiają problem oraz uczą skutecznych technik radzenia sobie.
Taki kurs przygotowała dla Was nasza terapeutka Marta Figurska.
Więcej o kursie dowiesz się tutaj:
Bibliografia:
https://www.verywellmind.com/living-in-fear-of-the-future-what-to-do-5204385
Fear of the future: How to overcome your fear of the unknown
Zaleski, Z. (2018). Psychologia lęku przed przyszłością. Difin.
