Atak paniki to nagły epizod intensywnego strachu, który pomimo braku rzeczywistego zagrożenia ani widocznej przyczyny wywołuje poważne reakcje fizyczne. Podczas takiego ataku możesz myśleć, że przechodzisz właśnie zawał serca lub nawet umierasz. Wiele osób doświadcza jeden lub dwa napady paniki w swoim życiu. Jeśli jednak ataki się powtarzają i spędzasz długie dni czy tygodnie w ciągłym strachu przed kolejnym epizodem, prawdopodobne jest, że zmagasz się ze stanem zwanym zespołem lęku napadowego.
Atak paniki
Zespół lęku napadowego zwany też lękiem napadowym, lękiem panicznym lub zespołem paniki, charakteryzuje się epizodami nagłego, ostrego lęku, któremu towarzyszy uczucie nadciągającej katastrofy („napady paniki”).
Według ICD 10 (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych) istotną cechą tego zaburzenia są nawracające napady ostrego lęku (stany paniki), które nie są ograniczone do jakiejś szczególnej sytuacji czy okoliczności, w związku z czym są niemożliwe do przewidzenia. Chociaż ataki paniki same w sobie nie zagrażają życiu, mogą być przerażające i znacząco wpływać na jakość życia.
Objawy
Ataki paniki zazwyczaj rozpoczynają się nagle, bez ostrzeżenia. Mogą zaatakować w dowolnym momencie — podczas prowadzenia samochodu, w centrum handlowym, podczas snu lub w trakcie spotkania biznesowego. Mogą być one sporadyczne lub mogą pojawiać się dosyć często.
Ataki paniki zwykle osiągają szczyt w ciągu kilku minut, a po ustąpieniu epizodu możesz odczuwać zmęczenie. W przypadku napadu paniki muszą wystąpić co najmniej 4 objawy z poniższych:
- uczucie duszenia się lub skrócenie oddechu,
- kołatanie serca,
- zawroty głowy, zaburzenia równowagi lub omdlenie,
- drżenie lub dygotanie,
- poczucie dławienia się,
- pocenie się,
- nudności lub dolegliwości żołądkowe,
- poczucie odrealnienia,
- odrętwienie lub mrowienie w rękach lub stopach,
- uderzenie zimna lub gorąca,
- ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
- lęk przed popadnięciem w obłęd lub utratą panowania nad sobą,
- lęk przed śmiercią.
Przyczyny
Dokładne przyczyny powstawania ataków paniki nie zostały ustalone. Badania sugerują, że naturalna reakcja organizmu na niebezpieczeństwo polegająca na walce lub ucieczce jest związana z atakami paniki. Na przykład, jeśli podczas spaceru natkniesz się na dużego psa, który wygląda groźnie oraz zbliża się w Twoim kierunku, ciało zareaguje instynktownie – tętno i oddech przyspieszą, zaczniesz odczuwać duszności oraz poczujesz kropelki potu spływające po czole. Wiele z tych samych reakcji występuje podczas ataku paniki. Nie wiadomo jednak, dlaczego taki atak pojawia się, gdy nie ma oczywistego zagrożenia. Przyczyny powstawania zaburzeń lękowych mogą być następujące:
- czynniki biologiczne (nadmiernie uwrażliwiony układ strachu – niedobór neuroprzekaźników serotoniny i noradrenaliny)
- dziedziczność
- osobiste uwarunkowanie
- niedawne stresory oraz stresujące sytuacje
- wewnętrzna mowa i przekonania kluczowe
- niska zdolność do wyrażania uczuć
- rodzina i pochodzenie oraz sposób wychowania:
- rodzice komunikujący nadmierną ostrożną postawę wobec świata,
- nadmiernie krytyczni i wymagający rodzice,
- poczucie braku bezpieczeństwa i emocjonalna zależność w relacji z rodzicami,
- rodzice, którzy tłumią asertywność dziecka
Ataki paniki mogą na początku pojawić się nagle i bez ostrzeżenia, ale z czasem będą wywoływane przez określone sytuacje. Co może podtrzymywać ataki paniki?
- unikanie sytuacji, których się boimy,
- lękowa mowa wewnętrzna („Nie dam rady”, „Ta sytuacja jest bez wyjścia”),
- błędne przekonania,
- wycofanie emocjonalne,
- brak asertywności,
- brak umiejętności samoopieki,
- napięcie mięśni,
- zażywanie substancji pobudzających,
- stresujący styl życia,
- brak sensu lub poczucia celu w życiu.
Nieleczone ataki paniki i zespół lęku napadowego mają wpływ na prawie każdą dziedzinę życia. Jedną z najgorszych rzeczy z nimi związanych jest intensywny strach, że nastąpi kolejny atak. Możesz tak bardzo obawiać się ataków paniki, że zaczniesz unikać pewnych sytuacji, w których mogą one wystąpić.
Powtarzające się ataki paniki mogą przyczynić się do rozwoju specyficznych fobii (strach przed prowadzeniem samochodu lub wychodzeniem z domu), problemów w pracy lub szkole, nadużywania alkoholu czy stanów depresyjnych. U niektórych osób zespół lęku napadowego może obejmować agorafobię — zaburzenie lękowe objawiające się nieuzasadnionym strachem przed otwartą przestrzenią, tłumem czy nieznanymi miejscami. Obawiają się oni, że nie będą w stanie uciec lub uzyskać pomocy w przypadku ataku paniki.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli masz objawy ataku paniki, jak najszybciej poszukaj pomocy medycznej. Mogą one przypominać objawy innych poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zawał serca, dlatego ważne jest, aby zostać ocenionym przez lekarza pierwszego kontaktu, jeśli nie masz pewności, co powoduje objawy. Leczenie zaburzeń lękowych polega na zastosowaniu psychoterapii, czasem połączonej z leczeniem farmakologicznym. Należy jednak pamiętać, że samo stosowanie leków nie pomoże “pozbyć się” ataków paniki na stałe. Badania pokazują bardzo wysoki wskaźnik nawrotu objawów lęku. Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest więc jednym z najskuteczniejszych narzędzi w walce z atakami paniki. Pomaga ona zrozumieć mechanizm powstawania ataku paniki, rozpoznać konkretne myśli i objawy, które występują przed epizodem oraz zmienić przekonania i schematy myślowe, które podtrzymują napady lęku.
